Hoe werkt een normale menstruatiecyclus?

Om te begrijpen wat er precies bij PCOS gebeurt of wat er niet gebeurt, helpt het om te weten hoe een normale menstruatiecyclus werkt. Een ‘normale’ menstruatiecyclus heeft een duur van ongeveer 21 – 35 dagen en kan onderverdeeld worden in 4 delen (weken).

De menstruatiecyclus is een complex, maar mooi samenspel tussen verschillende organen in het lichaam:

• de hypothalamus
• de hypofyse
• de eierstokken
• en de baarmoeder

De hypothalamus bevindt zich aan de onderkant van de hersenen en vlak daaronder zit de hypofyse (hersenaanhangsel). De hypothalamus is hierin de grote hormoon-stuurman. Deze produceert namelijk het stofje LHRH, een boodschapper-hormoon, dat de hypofyse aanzet tot het afgeven van Follikelstimulerend hormoon (FSH) en Luteïniserend hormoon (LH). FSH en LH worden via het bloed naar de eierstokken getransporteerd en zijn verantwoordelijk voor de eirijping en de eisprong.

FSH stimuleert in week 1 en 2 de groei van een follikel (eiblaasje) waarin een eicel zit en zorgt ook voor de aanmaak van oestrogeen in de eierstokken. Het oestrogeen zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies gaat groeien. Als de hoeveelheid oestrogeen in het bloed hoog is, de hoogste piek in week 2 van je cyclus, wordt de afgifte van FSH geremd en de afgifte van LH gestimuleerd. Onder invloed van die grote hoeveelheid LH (LH-piek) treedt de ovulatie op, in het midden van de cyclus.

Na de eisprong, in week 3, sluit de follikel zich weer en vormt zich dan tot een endocriene (lees: hormoon producerende) klier, het Corpus Luteum genoemd. Het Corpus Luteum produceert dan een enorme hoeveelheid progesteron. Ook de eierstokken gaan nu naast oestrogeen ook een beetje progesteron maken.

Progesteron heeft veel heilzame krachten. Zo maakt het je stress-bestendiger, zorgt het voor goede slaap, gezonde hersenen en hart en werkt het anti-ontstekend. Maar daarnaast zorgt het hormoon ervoor dat het baarmoederslijmvlies voldoende voedingsstoffen gaat bevatten voor de eventueel bevruchte eicel. Wordt de eicel niet bevrucht, dan daalt de hoeveelheid oestrogeen en progesteron in het bloed aanzienlijk in week 4.

Het gevolg van deze daling is dat het baarmoederslijmvlies wordt afgesloten van zuurstof, zodat het kan “afsterven” en klaargemaakt kan worden voor de afstoting in de vorm van een bloeding (de menstruatie in week 1). Daarnaast zorgt de lage oestrogeenconcentratie in het bloed ervoor dat de hypofyse opnieuw door de hypothalamus wordt geprikkeld om FSH en LH af te geven. De volgende cyclus is dan begonnen.

Hoe ontstaat een onregelmatige menstruatie bij PCOS?

Maar wat is er dan anders in het geval van PCOS ten opzichte van een normale menstruatiecyclus? Bij PCOS is de communicatie tussen hypothalamus, de hypofyse en de eierstokken en baarmoeder verstoort. Er is wel genoeg FSH, maar te weinig LH. En vaak wordt er wel genoeg oestrogeen aangemaakt, maar te weinig progesteron.

Normaal gesproken ontwikkelen in de eerste twee weken van de menstruatiecyclus zich enkele eiblaasjes (follikels) in de eierstokken. Meestal groeit één hiervan verder tot de eisprong hiervan plaatsvind (de ovulatie). Bij vrouwen die het Polycysteus Ovarium Syndroom hebben groeit niet één eicel verder, maar meerdere tegelijk. Alleen volgroeien deze (bijna) allemaal niet voldoende, waardoor er geen of minder vaak één tot een eisprong komt. Er bereikt dus geen enkele follikel de eindstreep van de race naar de ovulatie. Ook lukt het de eicellen niet om uit het eiblaasje los te komen. Dan ovuleer je dus niet, vorm je geen Corpus Luteum en kun je zonder vrije eicel op dat moment ook niet zwanger worden. 

Wanneer normaal gesproken de eicel niet wordt bevrucht of innestelt wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten. Je word dan ongesteld. Maar als er geen ovulatie heeft plaats gevonden, dan vind er daaropvolgend ook geen menstruatie plaats. Toch kun je soms wel een bloeding krijgen. Hoe zit dat? Toen je follikels aan het groeien waren en een poging tot evalueren deden, maakten ze wel oestrogeen aan. En weet je nog dat oestrogeen ervoor zorgt dat het baarmoederslijmvlies gaat groeien? Wanneer de groei niet afgeremd wordt, zal dat slijmvlies een keer afgestoten moeten worden. En krijg je dus een bloeding.

Hoe vaak word je ongesteld bij PCOS? Bij een normale cyclus word je 13 tot 14 keer per jaar ongesteld. Bij PCOS is dit minder dan 8 keer (oligomenorroe) of helemaal niet meer (amenorroe). Vrouwen met het Polycysteus Ovarium Syndroom zijn om deze reden verminderd vruchtbaar en de kans op zwangerschap is kleiner.